Trong lĩnh vực thiết kế kiến trúc, chắc hẳn cái tên Zaha Hadid cực kỳ quen thuộc với chúng ta. Mặc dù bà đã qua đời nhưng cuộc đời, sự nghiệp cùng những công trình do bà kiến tạo nên đã khiến thế hệ sau phải ngưỡng mộ không thôi. Thậm chí sẽ là không ngoa khi nói rằng, Zaha Hadid chính là một trong những huyền thoại về kiến trúc. Bà còn được đặt cho một biệt danh đó là “Nữ hoàng của đường cong”. Ngay sau đây, bài viết của chúng tôi sẽ gửi đến quý vị một số thông tin cơ bản về cuộc đời cũng như những công trình vĩ đại của nữ kiến trúc sư tài ba Zaha Hadid nhé. Thân mời mọi người cùng theo dõi.

Đôi nét về kiến trúc sư Zaha Hadid

Sinh ra trong gia đình giàu có

Zaha Hadid được coi là nữ kiến trúc sư tài ba nhất thế giới

Zaha Hadid sinh ngày 31 tháng 10 năm 1950 tại Baghdad, Iraq. Tên đầy đủ của bà là Zaha Mohammad Hadid. Bà mất ngày 31 tháng 3 năm 2016 tại Miami, bang Florida thuộc Hoa Kỳ. Bà vốn được sinh ra trong một gia đình giàu có, văn hóa trong gia đình cũng đa dạng và hướng đến sự cởi mở của văn hóa phương Tây.  Cha của Zaha Hadid  là nhà kinh tế học. Ông cũng là bộ trưởng nội các người Iraq. Mẹ của bà tên là Wajeeha Samonji - là một nghệ sĩ nổi tiếng. Zaha Hadid có hai người anh em. Hai người này cũng vô cùng thành công trên con đường sự nghiệp khi một người là nhà văn, một người là chuyên gia về các vấn đề Ả Rập. Bởi vậy có thể nói bà đã lớn lên trong nền giáo dục tân tiến. Những ý kiến của bà ngày còn nhỏ cũng luôn được lắng nghe cũng như tôn trọng. Đây được xem là tiền đề để bà trở nên tự tin hơn trên con đường sự nghiệp của bản thân sau này.

Sự nghiệp nhiều thăng trầm

Zaha Hadid vốn luôn được mệnh danh là nữ kiến trúc sư nổi tiếng bậc nhất thế giới. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia thì bà chính là người đã góp công lớn là thay đổi nền kiến trúc hiện đại. Là người kiến tạo nên những công trình thanh lịch và duyên dáng, bà còn được coi là nữ hoàng của những đường cong uốn lượn. Những giai đoạn quan trọng giúp tạo nên sự nghiệp lỗi lạc của bà có thể được tổng kết như sau:

Giai đoạn đầu tiên

Như đã nói ở trên, từ ban đầu mẹ của Zaha Hadid đã nhận thấy niềm đam mê của con gái khi luôn mong muốn trở thành một kiến trúc sư tài ba. Chính bởi vậy, bà cùng với các thành viên trong gia đình đã tạo cơ hội để Zaha Hadid có thể tự tay cải tạo, sửa chữa phòng khách và phòng ngủ của bản thân cô. Mặc dù là người đam mê về kiến trúc thế nhưng Zaha Hadid lại tốt nghiệp Toán học. Cho đến năm 1972 thì bà đã di chuyển đến nước Anh và học kiến trúc tại AA.

Giai đoạn thứ hai

Thực tế trong thời gian đầu khi đang theo học tại trường kiến trúc,  Zaha Hadid vốn luôn cảm thấy hoang mang, lạc lối, thậm chí bà còn không tìm được lối đi cho bản thân mình. Tuy nhiên khi bước sang năm thứ 4, bà đã có một bước đi táo bạo, mang đến sự khác biệt so với các công trình đương thời, cụ thể là bà đã tạo nên sự dịch chuyển nhất định trong những công trình do mình thiết kế. Suy nghĩ này của bà vốn xuất phát từ niềm đam mê với một số tác phẩm của họa sĩ người Nga là Kazimir Malevich. 

Cũng trong thời kỳ này, bà đã lựa chọn kỹ thuật trừu tượng và phân mảng của Kazimir Malevich để thực hiện đồ án tốt nghiệp. Kỹ thuật này thực chất là việc giải tỏa những cấu trúc hình học cơ bản, về sau bà cho sắp xếp lại và tạo nên loạt hình khối mới. Chính suy nghĩ đột phá này đã mang đến thành công ban đầu cho bà. Bà đã được nhận làm trợ giảng tại AA. Về sau bà quyết định cộng tác tại studio của các giáo sư. Sau khi tốt nghiệp 2 năm thì bà đã lựa chọn con đường riêng là mở studio và bắt đầu tiếp cận tư duy kiến trúc của riêng mình.

Giai đoạn thứ 3

Tên một công trình được hoàn thiện bởi kiến trúc sư Zaha Hadid 

Đây là giai đoạn bà ghi được những dấu ấn đầu tiên. Năm năm sau thời điểm tốt nghiệp, Zaha Hadid đã tham gia cuộc thi phương án thiết kế khu giải trí Hong Kong “Peak” và đã giành được chiến thắng. Chính tác phẩm của bà được trình bày theo chủ nghĩa tuyệt đỉnh đã khiến ban giám khảo dành sự chú ý cao.

Tuy nhiên công trình trên của bà vốn không được thi công. Tuy nhiên dù sao đây cũng là tiền đề giúp tên tuổi của bà vươn lên một tầm cao mới. Các sinh viên đã liên tục xin được vào làm tại văn phòng của bà. Trong số các sinh viên này có một người tên là Patrick Schumacher. Đây chính là người trợ lý đắc lực của bà trong suốt giai đoạn về sau.

Nhìn chung đây được xem là giai đoạn khó khăn và gian nan nhất trong sự nghiệp của bà. Chính suy nghĩ khác biệt của mình mà bà phải đối diện với vô vàn lời chỉ trích, thậm chí là mỉa mai. Tuy nhiên tia sáng đã xuất hiện khi năm 1988, trường phái của bà đã được công nhận. Tên gọi của trường phái này là “Kiến trúc giải tỏa kết cấu”. Hiện nay tác phẩm thuộc trường phái này cũng được trưng bày tại Bảo tàng nghệ thuật hiện đại tại New York.

Giai đoạn thứ 4: Khủng hoảng

Sau 10 năm kể từ ngày ra trường, Zaha Hadid đã giành chiến thắng trong cuộc thi cải tạo trạm cứu hỏa Vitra tại Đức. Theo bản vẽ mới của mình, Zaha Hadid đã tạo ra những khối bê tông bay bổng, các cạnh đều tụ họp lại một điểm chung. Sau thành công này, bà lại tiếp tục giành chiến thắng khi đưa ra phương án thiết kế nhà hát Opera vịnh Cardiff. Thế nhưng chính chiến thắng này của bà lại vô hình tạo nên rất nhiều tranh cãi khác nhau trong giới kiến trúc. Đến cả bản thân chủ đầu tư cũng cảm thấy phân vân, điều này khiến cho Zaha Hadid quyết định từ bỏ và sau đó nhanh chóng rơi vào trạng thái chán nản. Tuy nhiên trong giai đoạn khó khăn này, chính trợ lý Patrick là người bên cạnh giúp bà vượt qua cơn khủng hoảng.

Giai đoạn thứ 5: Vinh quang

Đây có thể nói là giai đoạn mà Zaha Hadid nhận được vinh quang sau một thời gian dài. Năm 2004, bà đã được trao giải Pritzker. Đây vốn được xem là giải thưởng Nobel của riêng ngành kiến trúc. Cũng theo thống kê thì Zaha Hadid chính là người phụ nữ đầu tiên giành được giải thưởng cao quý trên, bởi vậy không khó hiểu khi bà lại đi vào lịch sử ngành kiến trúc thế giới.

Nét đặc biệt trong phong cách kiến trúc của Zaha Hadid

Sử dụng hình thái thiết kế siêu việt và giải tỏa kết cấu

Những hình khối cơ bản đã được Zaha Hadid sắp xếp lại theo bố cục tuyệt hảo

Ở những giai đoạn ban đầu, các công trình của Zaha Hadid đều được truyền cảm hứng từ trào lưu siêu việt. Trào lưu này vốn được khởi đầu vào khoảng năm 1913 tại nước Nga. Đặc trưng của trào lưu này đó là  sử dụng những khối hình học cơ bản, kết hợp nhuần nhuyễn với nhau để mang đến sự đồng điệu, tinh tế. Những công trình áp dụng trào lưu này có thể kể đến là mẫu thiết kế tháp đổi mới Jockey Club tại Hồng Kông, trạm cứu hỏa Vitra ở Đức. Bên cạnh đó, những hình khối trong bức tranh trừu tượng đều được kiến trúc sư Zaha Hadid khéo léo nhấc lên một cách kỳ diệu, khiến công trình như bay bổng khỏi mặt đất.

Hình thái mô phỏng địa hình

Đây cũng là một trong những đặc trưng nổi bật trong thiết kế của Zaha Hadid. Hình thức này được đặc trưng bởi việc chuyển hóa cũng như hấp thụ hình dáng bề mặt của địa hình vào trong kiến trúc. Kiến trúc sư Zaha Hadid đã nghiên cứu kỹ lưỡng những chi tiết nhỏ nhất như đường công-tua, đường đồng mức của khu đất...sau đó chuyển hóa sáng ngôn ngữ kiến trúc. Ta có thể đúc kết một vài ý chính đặc trưng nhất về hình thái kiến trúc mô phỏng địa hình:

- Hình thái kiến trúc lấy cảm hứng từ địa hình và cảnh quan về mặt trái đất.

- Hình khối có nét đặc trưng là tính liền mạch, uyển chuyển và nắn chỉnh tùy theo hướng và giới hạn của địa hình.

- Công hình lợi dụng sự dồn nén của cảnh quan, phai mờ dần để chuyển hóa thành nó.

Hình thái thiết kế dòng chảy lỏng

Zaha Hadid là người tiên phong trong việc sử dụng hình thái dòng chảy lỏng trong các mẫu thiết kế của mình. Hình thái này vốn chịu ảnh hưởng từ nền văn hóa Ả Rập, có đặc trưng là những đường cong siêu mềm mại. Theo quan điểm của bà thì chúng ta “nên quăng những quy ước thiết kế thông thường ra trước gió, quên chúng đi, để từ đó cảm nhận không gian theo một cách mới mẻ hơn”. 

Đối với những hình thái lỏng, bà Zaha Hadid đã có một bài phỏng vấn với nhà báo Olivia Greenway năm 2011. Các thiết kế nổi bật liên quan đến hình thái lỏng bao gồm công trình Cairo Expo City xây dựng năm 2009 ở Ai Cập và Trung tâm Heydar Aliyev ở Azerbaijan năm 2012.

Hình thái kiến trúc thiết kế hữu cơ

Hình thái này được Zaha Hadid lấy cảm hứng từ bất kỳ vật chất hoặc sinh vật nào đó trong tự nhiên. Đôi khi bà lại mô phỏng cũng như chuyển hóa các chi tiết cấp độ siêu nhỏ vào trong tác phẩm của mình. Điển hình có thể kể đến như: Trung tâm trình diễn nghệ thuật Abu Dhabi tại UAE.

Các công trình nổi tiếng của kiến trúc sư Zaha Hadid

Trung tâm khoa học Phaeno

Công trình do Zaha Hadid kiến tạo gây ấn tượng bởi sự phóng khoáng và mềm mại

Công trình này được hoàn thiện vào năm 2005. Công trình này vốn là kết quả trong một cuộc thi thiết kế tầm vóc quốc tế. Tòa nhà tương lai do bà kiến tạo nên vừa toát lên vẻ đẹp trang nhã, đáp ứng trọn vẹn những nhu cầu của một trung tâm dành riêng cho khoa học. Hiện nay thì trung tâm khoa học Phaeno vẫn luôn được xem là công trình biểu tượng của  Wolfsburg, Đức.

Bên cạnh đó, các tấm bê tông tưởng chừng như khô khan thì lại trở nên vô cùng uyển chuyển, mềm mại dưới bàn tay của Zaha Hadid. Tuy nhiên để tránh sự nhàm chán, bà cũng cho bố trí các ô cửa sổ rải rác trên đó.

Công trình nhà hát lớn Quảng Châu

Nhà hát lớn Quảng Châu là công trình hoành tráng và còn tồn tại đến ngày hôm nay

Đây chính là công trình thể hiện sự hoàn hảo trong việc tôn vinh cấu trúc. Công trình này nằm tại trung tâm văn hóa của Quảng Châu, lại có khả năng tạo nên những bức ảnh siêu đẹp bên sông Châu Giang. Ngay ở khu vực mặt tiền, bà cũng cho bố trí mặt tiền bằng kính nghiêng nhằm mang đến cho du khách một trải nghiệm mới mẻ, độc đáo. Với công trình này, tờ The Guardian còn mạnh dạn đề xuất đây là dự án có thiết kế quyến rũ nhất. Thậm chí trong thời điểm hiện đại thì nhà hát lớn Quảng Châu vẫn có vị thế quan trọng, là hình ảnh đại diện cho bản sắc của văn hóa Quảng Châu.

Một số công trình nổi bật khác

Thiết kế cầu Sheikh ZayedCông trình này dài đến 842m sở hữu đường cong rất mềm mại và có độ gợn sóng nhất định. Công trình này nối từ đảo Abu Dhabi với bờ biển phía Nam của Vịnh, bên trên được thiết kế với 4 làn xe chạy. Nếu bạn có cơ hội di chuyển trên cây cầu này

Khu phức hợp Galaxy Soho là một tác phẩm nổi tiếng của Zaha Hadid. Đây vốn là khu phức hợp được thiết kế bao gồm 4 tòa nhà được kết nối với nhau thông qua những cây cầu. 4 tòa nhà này nổi bật với lối thiết kế mái vòm uyển chuyển và mềm mại bên trên. Công trình Galaxy Soho được lấy cảm hứng từ khoảng sân truyền thống của Trung Quốc. Vẻ đẹp của khu phức hợp này chắc chắn sẽ khiến bạn phải ngưỡng mộ không thôi.

Tác phẩm "The Peark" xây năm 1982 tại Hồng Kông 

Tác phẩm "Trạm cứu hỏa Vitra" xây năm 1990 tại Đức

Tác phẩm "Thiết kế nhà hát Opera" xây năm 2009 tại vịnh Cardiff, Wales

Tác phẩm "Nhà hát Opera" xây năm 2006 tại vịnh Dubai, UAE

Bảo tàng Giao thông ven sông Glasgow, Scotland

Những bản vẽ phác thảo bằng tay của bà Zaha Hadid

Tác phẩm "Cairo Expo City" xây dựng năm 2009 tại Ai Cập

Tác phẩm "Heydar Aliyev Center" ở Azerbaijan xây dựng năm 2012

Tác phẩm "Regium Waterfront" tại Italy

Tác phẩm "Resort đảo Munandhua, Maldives"

Cảng biển Salarno tại Italy

Biệt thự Đá và Vỏ sò, khu Resort Dubrovnik, Croatia và hình ảnh liên hệ tại bờ biển

Tác phẩm "Bảo tàng Guggenheim Hermitage" tại Vilnius, Lithuania

Tác phẩm "Tòa án dân sự" tại Madrid, Tây Ban Nha

Mặc dù Zaha Hadid đã qua đời thế nhưng gia sản bà để lại thật khiến chúng ta ngưỡng mộ. Bà quả thật không hổ danh với mỹ từ "nữ hoàng đường cong".